„Cudze chwalicie,
Swego nie znacie,
Sami nie wiecie,
Co posiadacie”.
Znamy i rozumiemy te słowa, ale problem może być w odpowiedzi na pytanie: kto jest ich aurorem. Krótko tylko wspomnimy, że to popularny niegdyś poeta, nasz podkarpacki krajan Stanisław Jachowicz. Cytat z początku artykułu może teraz brzmieć jeszcze wyraźniej.
Jednak to nie on wywodził się z dzisiejszej łańcuckiej dzielnicy, a dawniej odrębnej miejscowości – Podzwierzyniec.
Z okolicą tą związana jest postać Romana Turka, który w serii dziewięciu powieści autobiograficznych w barwny sposób opisał życie mieszkańców okolicznych wsi na przełomie XIX i XX stulecia. Jego postać została nawet uhonorowana patronatem jednej z ulic dzielnicy. Co ciekawe, pracę ojca uzupełnił o swoje wspomnienia syn Zdzisław w książce pt.: „Mój ojciec, ja i inni”.
Wydaje się jednak, że mniej znana jest osoba i twórczość, żyjącego niemal w tym samym okresie Józefa Bieniasza, pomimo że, w przeciwieństwie do Romana Turka, to on był literatem z wykształcenia, cieszącym się uznaniem już przed II wojną światową.
Józef Bieniasz urodził się w 1892 r. w dość zamożnej chłopskiej rodzinie. O jej majętności świadczy fakt, że po ukończeniu szkoły ludowej w rodzinnym Podzwierzyńcu kształcił się w I Gimnazjum Państwowym w Rzeszowie oraz w Gimnazjum w Łańcucie, które ukończył w 1916 r. Jego wczesna dorosłość przypadła na lata I wojny światowej,w której aktywnie uczestniczył, wcielony do wojska austriackiego. W latach 1919- 1925 r. studiował we Lwowie na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W tym mieście osiadł do wybuchu II wojny światowej, rozpoczynając działalność dziennikarską i pisarską. Jednocześnie pracował w wydziale kultury i sztuki lwowskiego magistratu.
Obdarzony poczuciem humoru i lekkością pióra początkowo tworzył sztuki dla amatorskich teatrów. Z czasem odnalazł własną przestrzeń, zdobywając popularność jako autor powieści i opowiadań dla dzieci, w których najczęściej bohaterami były zwierzęta. W tym gatunku literatury mógł wykorzystać swoje zamiłowanie do obserwacji świata przyrody. Lata trzydzieste to również okres powstania powieści autobiograficznych, do których jeszcze wrócimy.
W czasie II wojny światowej wrócił na ziemie rodzinne i wspomagał ruch partyzancki. Po jej zakończeniu zamieszkał w Krakowie, gdzie wciąż tworzył, pracował jako kierownik literacki w wydawnictwach i gdzie zmarł 2 sierpnia 1961 r. Spoczął na Cmentarzu Rakowickim.
Być może w swoiste zapomnienie w ojczystym regionie popadł dlatego, że swoją autobiograficzną trylogię nie opisał wprost, jako wspomnień. Ukrył je pod płaszczem powieści opisującej zmagania chłopca z prowincji starającego się o wykształcenie i wkraczającego w dorosły świat. Swoje niełatwe, ale potraktowane z dużym humorem losy zawarł w książkach: „Edukacja Józia Barącza”, „Maturanci” oraz „Korporanci”. Głównemu bohaterowi oddał swój życiorys i imię, zmieniając nazwisko, podobnie zresztą jak nazwiska innych osób, pojawiających się w powieściach. Dla czytelnika znającego choć w przybliżeniu geografię i historię okolic Łańcuta, fascynujące będzie odkrywanie tego niezwykłego szyfru, który oprócz postaci kryje również nazwę miejsc. I tak choćby „Dębnik” oznacza w książce nie las, a całą ówczesną wieś „Podzwierzyniec”, sąsiednie „Kąty” tu nazywane są „Kąciskami”, „Głuchów” – „Głuszkową”; sam Łańcut określany jest jako „miasteczko”, a wspomniany nieco wyżej las Dębnik mianem „Dąbrowy”.
Warto poznać tę twórczość Józefa Bieniasza i świat jaki istniał na naszych terenach niewiele ponad sto lat temu. Trudy codziennej pracy, nauki ale również radość życia, zamiłowanie do przygód (jak choćby niezwykły epizod, gdy Józio wraz z kolegami płynie łódką Wisłokiem z Rzeszowa do rodzinnego domu) wciąż towarzyszą ludziom pomimo upływu lat i ciągłej zmiany pokoleń.
Pozostałe utwory Józefa Bieniasza:
- Jak kowalicha diabła wykiwała (1929)
- Narodziny bestii (1934)
- Księżniczka Śnieżyczka i baba Wija (1935)
- Stary Rok w opałach (1935) – baśń sceniczna
- W puszczy nad Salatrukiem (1935)
- Duch Czarnohory (1936)
- Wilki wyją (1936)
- Leśne wygi (1938)
- Turul – król karpackiej puszczy (ok. 1938)
- Przygody wilka Gagatka (1947)
- Turul – władca puszczy (skrót, 1947)
- Lawina idzie (1947)
- W sidłach wodnika (1948)
- Leśny spryciarz (skrót Leśnych wyg, 1954)
- Pszczoły i trutnie (1954)
- Grześ – syn Turula (1957)
- Na szlaku Stanleya (1958)
- Gabriela Zapolska; opowieść biograficzna (1960)
